امید به خدا (قرآن)لازم است که انسان نسبت به خدا همیشه در حال بیم و امید باشد، همیشه باید به رحمت و عفو و فضل و هدایت .... خدا امید داشت. ۱ - لزوم امید به خدالازم است بیم از خداوند و امید به او در انسان باشد: امن هو قـنت ءاناء الیل ساجدا وقائما یحذر الاخرة ویرجوا رحمة ربه... (آيا چنين كسى با ارزش است) يا كسى كه در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت مى‌ترسد و به رحمت پروردگارش اميدوار است؟! ۲ - امید به امدادهای خدامؤمنان به نزول امدادهای الهی پس از تحمل سختی‌ها و شدائد امیدوار بوده‌اند: ام حسبتم ان تدخلوا الجنة ولما یاتکم مثل الذین خلوا من قبلکم مستهم الباساء والضراء وزلزلوا حتی یقول الرسول والذین ءامنوا معه متی نصر الله الا ان نصر الله قریب. آيا گمان كرديد داخل بهشت مى‌شويد، بى آنكه حوادثى همچون حوادث گذشتگان به شما برسد؟! همانان كه گرفتاري‌ها و ناراحتي‌ها به آنها رسيد، و آن چنان ناراحت شدند كه پیامبر و افرادى كه ایمان آورده بودند گفتند: «پس يارى خدا كى خواهد آمد؟!» (در اين هنگام، تقاضاى يارى از او كردند، و به آنها گفته شد:) آگاه باشيد، يارىِ خدا نزديك است! توجه به شکست ناپذیری و مهربانی خداوند، برانگیزاننده امید به امدادهای الهی در دل مؤمنان است: بنصر الله ینصر من یشاء وهو العزیز الرحیم. به سبب يارى خداوند و او هر كس را بخواهد يارى مى‌دهد و او صاحب قدرت و رحیم است. آوردن دو صفت «عزت» و «رحمت» پس از بیان امدادهای الهی و این که خداوند هر کس را بخواهد یاری خواهد کرد، می‌تواند به منظور ایجاد امید در دل مسلمانان صدر اسلام باشد. ۳ - امید به رحمت خداامیدواری به رحمت خدا ضروری است: قالوا بشرنـک بالحق فلاتکن من القـنطین. ۷۶. اعتقاد به خدا و صفات او، مایه امیدواری به رحمت الهی: قال بل سولت لکم انفسکم امرا فصبر جمیل عسی الله ان یاتینی بهم جمیعا انه هو العلیم الحکیم قال انمآ اشکوا بثی وحزنی الی الله واعلم من الله ما لاتعلمون یـبنی اذهبوا فتحسسوا من یوسف واخیه ولاتایـسوا من روح الله انه لایایـس من روح الله الا القوم الکـفرون. (یعقوب) گفت: « (هوای) نفس شما، مساله را چنین در نظرتان آراسته است! من صبر می‌کنم، صبری زیبا (و خالی از کفران)! امیدوارم خداوند همه آنها را به من بازگرداند چرا که او دانا و حکیم است! .... گفت: «من غم و اندوهم را تنها به خدا می‌گویم (و شکایت نزد او می‌برم)! و از خدا چیزهایی می‌دانم که شما نمی‌دانید! ... پسرانم! بروید، و از یوسف و برادرش جستجو کنید و از رحمت خدا مأیوس نشوید که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مایوس می‌شوند! ». باید انسان امیدوار به رحمت خدا در عین بیم داشتن از کیفر او داشته باشد: ... ان ربک سریع العقاب وانه لغفور رحیم.. به یقین پروردگار تو سریع العقاب و آمرزنده مهربان است. .. وادعوه خوفا وطمعا ان رحمت الله قریب من المحسنین.. و او را با بيم و اميد بخوانيد! (بيم از مسئوليت‌ها، و اميد به رحمتش. و نيكى كنيد) زيرا رحمت خدا به نیکوکاران نزديك است! .. ان ربک لسریع العقاب وانه لغفور رحیم. پروردگارت مجازاتش سريع، (و در عين حال، نسبت به توبه كاران) آمرزنده و مهربان است. نبئ عبادی انی انا الغفور الرحیم و ان عذابی هو العذاب الالیم. بندگانم را آگاه كن كه من بخشنده مهربانم! و (اينكه) عذاب و كيفر من، همان عذاب دردناك است! اولـئک الذین یدعون یبتغون الی ربهم الوسیلة ایهم اقرب ویرجون رحمته ویخافون عذابه... كسانى را كه آنان مى‌خوانند، خودشان وسيله‌اى (براى تقرب) به پروردگارشان مى‌جويند، وسيله‌اى هر چه نزديكتر و به رحمت او اميدوارند و از عذاب او مى‌ترسند چرا كه عذاب پروردگارت، همواره در خور پرهيز و وحشت است! تتجافی جنوبهم عن المضاجع یدعون ربهم خوفا وطمعا... پهلوهايشان از بسترها در دل شب دور مى‌شود (و بپا مى‌خيزند و رو به درگاه خدا مى آورند) و پروردگار خود را با بيم و اميد مى‌خوانند، و از آنچه به آنان روزى داده‌ايم انفاق مى‌كنند! ۴ - امید به رضایت خدامهاجران تهی دست، چشم انتظار بهبود وضع اقتصادی خویش همراه با رضایت خداوند داشتند: للفقراء المهـجرین الذین اخرجوا من دیـرهم وامولهم یبتغون فضلا من الله ورضونا... اين اموال براى فقيران مهاجرانى است كه از خانه و كاشانه و اموال خود بيرون رانده شدند در حالى كه فضل الهی و رضاى او را مى‌طلبند و خدا و رسولش را يارى مى‌كنند و آنها راستگويانند. ۵ - امید به عفو خداآیه اشاره به امیدوار ساختن مستضعفان ناتوان از جهاد و هجرت، به بخشوده شدن از سوی خدا دارد: الا المستضعفین من الرجال والنسآء والولدن لایستطیعون حیلة ولایهتدون سبیلا فاولـئک عسی الله ان یعفو عنهم وکان الله عفوا غفورا. مگر آن دسته از مردان و زنان و كودكانى كه براستى تحت فشار قرار گرفته‌اند (و حقيقتاً مستضعفند) نه چاره‌اى دارند، و نه راهى (براى نجات از آن محيط آلوده) مى‌يابند. ممكن است خداوند، آنها را مورد عفو قرار دهد و خداوند، عفو كننده و آمرزنده است. ۶ - امید به فضل خدادر کنار کار و کوشش ضرورت دارد انسان به فضل خدا امید داشته باشد : ولاتتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا وللنسآء نصیب مما اکتسبن وسـلوا الله من فضله... برتري‌هايى را كه خداوند براى بعضى از شما بر بعضى ديگر قرار داده آرزو نكنيد! (اين تفاوت‌هاى طبيعى و حقوقى، براى حفظ نظام زندگی شما، و بر طبق عدالت است. ولى با اين حال،) مردان نصيبى از آنچه به دست مى‌آورند دارند، و زنان نيز نصيبى (و نبايد حقوق هيچ يك پايمال گردد). و از فضل (و رحمت و برکت) خدا، براى رفع تنگناها طلب كنيد! و خداوند به هر چيز داناست. امید به فضل الهی، زمینه ساز پرهیز از طمع ورزی به دارایی‌های دیگران است: ولاتتمنوا ما فضل الله به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا وللنسآء نصیب مما اکتسبن وسـلوا الله من فضله... برتري‌هايى را كه خداوند براى بعضى از شما بر بعضى ديگر قرار داده آرزو نكنيد! تلاوت قرآن، برپا داشتن نماز و انفاق در راه خدا، زمینه امید به افزایش فضل الهی است: ان الذین یتلون کتـب الله و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقنـهم سرا وعلانیة یرجون تجـرة لن تبور لیوفیهم اجورهم ویزیدهم من فضله انه غفور شکور. كسانى كه کتاب الهی را تلاوت مى‌كنند و نماز را برپا مى‌دارند و از آنچه به آنان روزى داده‌ايم پنهان و آشكار انفاق مى‌كنند، تجارتى (پرسود و) بى زيان و خالى از كساد را اميد دارند. (آنها اين اعمال صالح را انجام مى‌دهند) تا خداوند اجر و پاداش كامل به آنها دهد و از فضلش بر آنها بيفزايد كه او آمرزنده و شكرگزار است! ۷ - امید به هدایت خداایمان به خدا و روز قیامت و برپاداشتن نماز و پرداخت زکات و ترس از خدا، سبب امید به هدایت الهیرمی‌شود: انما یعمر مسـجد الله من ءامن بالله والیوم الاخر واقام الصلوة وءاتی الزکوة ولم یخش الا الله فعسی اولـئک ان یکونوا من المهتدین. مساجد خدا را تنها كسى آباد مى‌كند كه ايمان به خدا و روز قيامت آورده، و نماز را برپا دارد، و زكات را بپردازد، و جز از خدا نترسد اميد است چنين گروهى از هدایت يافتگان باشند. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم گرامی اسلام به دستیابی به کوتاه‌ترین راه رشد و هدایت الهی امید داشتند: ... وقل عسی ان یهدین ربی لاقرب من هـذا رشدا. اميدوارم كه پروردگارم مرا به راهى روشن‌تر از اين هدايت كند! حضرت موسی علیه‌السّلام به هدایت الهی هنگام رفتن به سوی مدین امید داشت: ولما توجه تلقاء مدین قال عسی ربی ان یهدینی سواء السبیل. و هنگامى كه متوجّه جانب مدين شد گفت: «اميدوارم پروردگارم مرا به راه راست هدايت كند. ۸ - پانویس
۹ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۴۰۴، برگرفته از مقاله «امید به خدا». |